Oddział Archiwum Państwowego w Żywcu. Dokumenty przeniesione zostaną do Bielska-Białej

Oddział Archiwum Państwowego w Żywcu

Oddział Archiwum Państwowego w Żywcu odwiedza co roku kilkaset osób. Wśród nich są naukowcy, studenci, uczniowie szkół, bo w placówce odbywają się lekcje archiwalne, ale też zwykli mieszkańcy, poszukujący dokumentów związanych m.in. ze stanem własności, zameldowaniem w danej miejscowości czy zatrudnieniem w czasie okupacji. Od przyszłego roku wszyscy oni, aby załatwić swoje sprawy, będą musieli udać się do Bielska-Białej. Obecnie trwa tam budowa nowoczesnego budynku archiwalnego dla oddziałów zamiejscowych Archiwum Państwowego w Katowicach - w Bielsku-Białej, Oświęcimiu i Żywcu. To jedna z wielu podobnych inwestycji w całym kraju.

- Zawsze byłam związana z Żywcem, dlatego jest mi żal, że dokumenty, które stanowią spóźciznę regionu, nie pozostaną tutaj. Nie ukrywam jednak, że patrząc na stan obiektu z zewnątrz było mi równocześnie przykro, bo nie licował on z obrazem instytucji państwowej - mówi Bożena Husar, kierownik żywieckiego oddziału.

Od 1994 roku archiwum zajmuje 400 metrów kwadratowych pomieszczeń przy ul. Świętokrzyskiej 50a. Ulokowano tam pracownię naukową, bibliotekę i cztery magazyny archiwalne. To piąta siedziba placówki w jej 55-letniej historii pod Grojcem. W przeszłości zajmowała budynek obecnego Starostwa Powiatowego w Żywcu, pomieszczenia w Starym Zamku, a także w budynkach przy ul. Marchlewskiego i ul. Witosa.

Patrząc na budynek obecnej siedziby z zewnątrz na myśl przychodzi tylko jedno skojarzenie -- barak. I chociaż wewnątrz nie jest już tak źle, to trudno uwierzyć, że dokumenty, które powinny być przechowywane w stałych warunkach zarówno latem, jak i zimą mają tutaj najlepsze warunki.

Dlatego o planach przeniesienia oddziału, który swoim zasięgiem obejmuje powiaty żywiecki i suski, mówiło się od dawna. W minionym roku te plany nabrał realnych kształtów. Pod Grojcem budzą jednak sprzeciw.

Dyrekcja Dóbr Żywieckich w Żywcu, ale też zbiór plakatów i pocztówek

W ciągu 55 lat istnienia archiwum żywieckie zgromadziło 354 zespoły archiwalne zawierające najcenniejsze dokumenty urzędów, instytucji, przedsiębiorstw, organizacji społecznych i politycznych oraz osób prywatnych. Razem to 854metry bieżące akt. Gdyby ułożyć je od dołu do góry, byłyby wyższe od najwyższego drapacza chmur na świecie.

Wśród zgromadzonych, jednym z najciekawszych i największych jest zespół akt pod nazwą "Dyrekcja Dóbr Żywieckich w Żywcu". Oprócz tego w archiwum przechowywane są "Akta miasta Żywca" z lat 1766-1950, "Rady Powiatowej w Żywcu" za lata 1896-1939, "Wydziału Powiatowego w Żywcu" z lat 1868-1945, "Dyrekcji Dóbr Żywieckich w Żywcu" z lat 1758-1945, "Akta gmin powiatu żywieckiego za lata 1867-1950 "Arcyksiążęcego Browaru w Żywcu" za lata 1881-1945, "Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Oddział Babiogórski w Żywcu" z lat 1905-1950; "Związku Strzeleckiego Zarząd i Komenda Powiatu Żywiec" za lata 1925-1937, dokumentacja C.K. Rady Szkolnej Okręgowej i Powiatowej w Żywcu oraz Inspektoratu Szkolnego w Żywcu za lata 1907-1950 zawierająca historie wszystkich szkół powiatu żywieckiego od chwili ich powołania, a także akta cechów rzemieślniczych miasta Żywca i nieistniejących już zakładów przemysłowych z lat 1573-1995. Są też mapy katastru galicyjskiego, wydana w Sztokholmie książka księżnej Alicji Habsburg "Księżna partyzantów", bogaty zbiór ikonograficzny z lat 1808-2004 zawierający fotografie i dawne pocztówki żywieckie, a wśród nich m. in. pocztówki z 1916 roku prezentujące Dywizjon Czwartaków Legionów Piłsudskiego oraz żywiecki sztandar Komitetu Tarczy Legionów z napisem "Legionom Polskim Królewskie Wolne Miasto Żywiec 1916", zbiór plakatów i druków ulotnych z lat 1880-2009 mówiący np. o otwarciu w Żywcu stacji cesarsko-austriackiej kolei czy też kopie archiwaliów żywieckich wywiezionych przez króla Jana Kazimierza, których oryginały przechowywane są obecnie w Archiwum Narodowym w Paryżu. W archiwum przechowywany jest również dokumentacja geodezyjna, a także akta wszystkich sądów funkcjonujących na terenie powiatu, gdyż Archiwum Państwowe jest nie tylko placówką naukową, ale i urzędem wiary publicznej wydającym uwierzytelnione kopie dokumentów i zaświadczenia w oparciu o przechowywane archiwalia.

- Nie pozbywajmy się lekkomyślnie placówki dodającej naszemu miastu i powiatowi splendoru i odpowiedniej rangi na mapie kulturalnej (...). Przeniesienie archiwum do Bielska Białej zuboży bazę naukowo badawczą naszego miasta, a także utrudni lub uniemożliwi korzystanie z tych zasobów - apeluje w liście otwartym Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, które proponuje, aby archiwum przenieść do Pałacu Habsburgów.

Złudzeń na to, że placówka pozostanie pod Grojcem nie pozostawia jednak Piotr Greiner, dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach, pod który podlega żywiecki oddział.

- Koniec z prowizorkami - mówi stanowczo.

Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego pod nowy budynek archiwów przy ul. Marszałka Piłsudzkiego w Bielsku-Białej, gdzie przeniesione zostaną zbiory z Żywca, Bielska-Białej i Oświęcima, ma się odbyć 15 maja.