Architekt Habsburgów

- Wzmianki o nim na próżno szukać w słowniku architektów polskich. Był ewenementem, człowiekiem spoza, który wrósł w Żywiecczyznę, pracował dobrze dla arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga i wprowadził na ten teren elementy architektury wiedeńskiej - powiedziała Bożena Husar, kierownik oddziału Archiwum Państwowego w Żywcu. Miała na myśli Karola Pietschkę.

Pietschka urodził się 1818 roku na Słowacji. Trzydzieści lat później arcyksiążę Albrecht Fryderyk Habsburg utworzył w Żywcu samodzielną Dyrekcję Dóbr Żywieckich, która zaczęła sprawować nadzór nad wszystkimi ziemskimi posiadłościami w Galicji, z wyjątkiem zakładów hutniczych w Sporyszu i Węgierskiej Górce. Zaledwie rok później, 1 stycznia 1849 r. do Żywca przybył Karol Pietschka. Książe Albrecht zatrudnił go na stanowisku adiunkta budowlanego.
? Pietschka nie był z wykształcenia architektem. Jednak jego zdolności i pracowitość sprawiły, że w 1870 roku osiągnął stanowisko zarządcy budowlanego Dyrekcji Dóbr Żywieckich. Dwadzieścia lat później został powołany na stanowisko starszego inżyniera. Zmarł w 1891 roku, a w zachowanej księdze zgonów parafii rzymsko-katolickiej w Żywcu zawód Pietschki określono: archiducalis major geometrae ? wyjaśnia Bożena Husar.
Co wiemy o Pietschce? Skarbnicą wiedzy o nadwornym architekcie Habsburgów jest żywieckie archiwum, w którym zachowało się wiele planów architektonicznych jego autorstwa. Na uwagę zasługuje ich skala, porównywalna z budynkami projektowanymi wówczas w Europie. Wiadomo, że Pietschka był niezwykle zdolnym człowiekiem. Spod jego ręki wyszły plany budynków gospodarczych, mieszkalnych, urządzeń wodnych. Najliczniej w jego pracy reprezentowane są plany gajówek, składających się z jednego pokoju, komory, kuchni i sieni. Spośród licznie zachowanych, warto zwrócić uwagę na plany gajówki w Milówce, Rycerce, czy Glince. Pietschka jest także autorem wielu planów zajazdów, karczm, domów mieszkalnych dla robotników leśnych, kolonistów i drwali. Husar tłumaczy, że w Dyrekcji Dóbr Żywieckich obowiązywała tzw. hierarchizacja domów. Wszystko zależało od tego, jaką funkcję pełnił i kto w nim zamieszkiwał. Wyższa funkcja w zarządzie Dóbr oznaczała bogatszą adaptację zewnętrzną i większą liczbę pokoi. Mówiąc o Pietschce trudno nie wspomnieć, że zaprojektował wiele elementów w Starym Zamku, prawie wszystkie budynki dawnego arcyksiążęcego browaru w Żywcu, tworzył także projekt kaplicy św. Wita.
Dzisiaj historycy zastanawiają się, czy Pietschka nie był przypadkiem znakomitym kopistą. Podkreślają, że był bardzo zdolnym architektem, a po jego śmierci nie wymyślono nic doskonalszego. Mało tego, wiele późniejszych planów architektonicznych jest żywcem wziętych z Pietschki, a sygnowanych nazwiskiem nowego architekta. Kilka lat temu w Muzeum Architektury we Wrocławiu odbyła się wystawa poświęcona pracom architekta Habsburgów. Stwierdzono wtedy, że Pietschka jest ewenementem ze względu na obraz i rozkład planów, a także ich niepowtarzalny koloryt.
Z naturalnych względów Pietschki jest dzisiaj więcej w archiwach niż w rzeczywistym świecie. ? Jedyny zachowany projekt drewnianego budynku nadleśnictwa to najstarszy, pochodzący z 1853 roku, plan nadleśnictwa w Złatnej z dobudowaną częścią gospodarczą. Budynek wykonano z drewnianych bali o konstrukcji wieńcowej, ułożonej na wysokiej podmurówce. Także w Przyborowie i Ujsołach zachowały się szczątki budynków nadleśnictwa i gajówki ? tłumaczy kierowniczka żywieckiego archiwum.
Chociaż Karol Pietschka jest jednym ze znamienitszych architektów żywieckich, pozostał stosunkowo mało znany. Dlatego tym bardziej warto wybrać się do Starego Zamku, gdzie w salach wystawowych możemy oglądać wystawę ?Budownictwo drewniane w Dobrach Żywieckich według projektów Karola Pietschki ? architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga?, zorganizowaną z okazji VIII Europejskich Dni Dziedzictwa w województwie śląskim.